Dünya iklimini düzenleyen en önemli akıntılardan biri olan Atlantik Meridyonal Devrilme Dolaşımı (AMOC) çöküşünün risklerinin “önemli ölçüde hafife alındığı” konusunda bilim insanları yeni bir uyarı yayımladı. 15 ülkeden 44 iklim bilimcinin imzasını taşıyan açık mektup, bu çöküşün “geri dönülemez” etkiler yaratacağını belirterek, siyasetçilere acil harekete geçme çağrısı yapıyor.
Son Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) raporu, 2100 yılına kadar AMOC’nin aniden çökme ihtimalinin “orta derecede” olduğunu belirtiyor. Ancak uzmanlar, bu değerlendirmenin riskleri küçümsediğini savunarak, “Orta derecede bir ihtimal bile, sonuçları dünya genelinde yüzyıllar boyunca sürecek felaket senaryolarını göz önünde bulundurarak daha fazla önlem alınmasını gerektiriyor” ifadesini kullanıyor.
ATLANTİK OKYANUSU DOLAŞIMI NEDİR?
AMOC, okyanuslarda sıcak su, karbon ve besinleri kuzeye taşıyan ve daha sonra soğuyarak okyanus derinliklerine çöken bir akıntı sistemi olarak işlev görüyor. Bu döngü, yeryüzünde enerji dağılımını sağlayarak iklimi düzenliyor. Özellikle Avrupa, AMOC’nin etkisiyle daha ılıman bir iklime sahip.
Ancak bilimsel çalışmalar, geçmişte Avrupa’da yaşanan ani soğuma olaylarının buzulların erimesi nedeniyle AMOC’nin zayıflamasıyla ilişkili olabileceğini gösteriyor. EEuronews’te yer alan habere göre; erime nedeniyle okyanus yüzeyindeki tatlı su miktarı arttıkça, suyun tuzluluğu ve dolayısıyla yoğunluğu azalıyor; bu da akıntının yavaşlamasına neden olabiliyor.
FELAKET SENARYOSU GERÇEKLEŞEBİLİR Mİ?
Bazı araştırmalar, iklim değişikliği ile AMOC’nin akış hızının yavaşlayabileceğini ortaya koyuyor. 2023 yılında yapılan bir çalışma, okyanus yüzey sıcaklıklarına dayanarak 2025 ile 2095 yılları arasında bir çöküş yaşanabileceğini öne sürdü. Ancak AMOC’nin “tipping point” olarak bilinen dönülmez noktaya ne kadar yakın olduğu konusunda büyük bir belirsizlik hakim.
Bu yılın Şubat ayında Hollanda’daki Utrecht Üniversitesi’nden bir ekip, AMOC’nin çöküşünü simüle eden en gelişmiş modellemeyi kullanarak bunun beklenenden daha yakın olabileceğini buldu. Ekip, yavaş yavaş eklenen tatlı suyun 100 yıldan daha kısa bir sürede ani bir çöküşe yol açabileceğini gösterdi.
AVRUPA İÇİN NE ANLAMA GELİYOR?
AMOC’nin çöküşü, insan ömrü ölçeğinde geri dönülemeyecek iklim etkileri yaratacak. Avrupa, bu sonuçların en ağırını yaşayacak. Araştırmalara göre, Avrupa’da bazı bölgelerde sıcaklıkların 30°C’ye kadar düşebileceği belirtiliyor. Özellikle Londra’da 10°C, Bergen’de ise 15°C’ye varan soğuma bekleniyor.
Bu hızlı değişim, bilim insanlarının belirttiğine göre, “hiçbir gerçekçi uyum önlemiyle” karşılanamayacak. Güney yarımkürede sıcaklıklar artarken, Amazon Ormanları’ndaki yağış düzenlerinde de değişiklikler bekleniyor. Öte yandan, Avrupa kıyılarında deniz seviyesinin bir metreye kadar yükselmesi ve kuraklık riskinin artması söz konusu.
UZMANLARIN ÇAĞRISI: EN KÖTÜSÜNE HAZIRLIK
Exeter Üniversitesi iklim bilimcisi Tim Lenton, AMOC çöküşünün “gıda ve su güvenliği krizine yol açabileceği” uyarısında bulunarak, bu riski daha iyi değerlendirebilmek için daha fazla araştırmaya yatırım yapılması gerektiğini vurguluyor.
Lider yazar René van Westen ise AMOC’nin çöküşü hakkında kesin bir tahmin yapmak için yeterli veri bulunmadığını belirterek, “Sadece dönülmez noktaya yaklaştığımızı ve AMOC çöküşünün mümkün olduğunu söyleyebiliriz” ifadesini kullanıyor.
Haber/Kaynak: Burhan Akdağ